او که شکستگی‌ها را ترمیم می‌کند

همان داستان پرندگان که به دنبال انتخاب پادشاه برمی‌آیند و پس از سفری دشوار، به درگاه سیمرغ می‌رسند. این قصه، به ظاهر اسطوره‌ای و نمادین است، اما در حقیقت سفری درونی و روحانی را روایت می‌کند.

در این مسیر، پرندگان با تاریکی، حیرانی و سرگردانی روبه‌رو می‌شوند. آنچه آن‌ها را نجات می‌دهد، هدایت است. و اما در مصیبت‌نامهٔ عطار سفر سالک، منزل به منزل مطرح می‌شود، مثلا سالک در این راه به نزد ماه و خورشید می‌رود، از دریا سخاوت می‌آموزد، از کوه استواری می‌گیرد و از عناصر طبیعت درس می‌گیرد. اما در نهایت، راهنمای اصلی، پیامبر اکرم است.

عطار در مصیبت‌نامه و دیگر آثارش با صراحت می‌گوید که نقطه عطف این سفر، رسیدن به پیامبر است و دستگیری او از سالک؛ جایی که دیگر سخن از عجز و ناتوانی نیست، بلکه هدایت کامل صورت می‌گیرد.

او از زبان سالک پیامبر را چنین می‌ستاید:
ای دل‌افروز همه دین‌گستران
ای سپهدار همه پیغمبران
آفرینش را تویی مقصود و بس
چون تو اصلی، پس تویی موجود و بس…
بهترینِ جمله‌ای، وز حرمتت
بهترینِ امتان شد امتت
گرچه ننگیّ‌ام، ولی زآنِ توام
عاشق دیرینه حیران توام
گرچه دارم بی‌عدد بی‌حرمتی
تو منه بیرون مرا از امتی

این ستایش نشان می‌دهد که پیامبر، نقطه اوج مسیر هدایت و حقیقت است. به تعبیر محدثان در روز قیامت، آنگاه که همه پیامبران و انسان‌ها نگران نفس خود هستند، تنها پیامبر اسلام نگران امتش بوده و دستگیر امتش می‌شود.

سخن عطار به زیبایی به ما می‌گوید که مقصد همه درها و راه‌ها، درگاه پیامبر است؛ و اگر سالک به آن آستان برسد، دیگر دلیلی برای ناامیدی باقی نمی‌ماند.

پس پیام ما روشن است: هدایت و آرامش، تنها در پرتو پیامبر اکرم معنا می‌یابد. اوست که شکستگی‌ها را ترمیم می‌کند، و از او باید طلب پیوند، رحمت و خرسندی کرد.

* متن سخنرانی در مراسم هزار و پانصدمین زادروز سیدالانبیاء محمد مصطفی (ص)/ چهارشنبه ۲۰ شهریور ۱۴۰۴